Trí thông minh không chỉ đơn thuần là khả năng ghi nhớ hay giải toán nhanh. Đó là sự kết hợp của nhiều yếu tố như khả năng học hỏi, suy luận logic, sáng tạo, cảm xúc, đạo đức và sự thích nghi với môi trường. Khi so sánh AI với con người, điều quan trọng là phải phân biệt giữa trí thông minh nhân tạo chuyên biệt và trí thông minh tổng quát.
AI ngày nay chủ yếu là trí tuệ nhân tạo chuyên biệt, nghĩa là nó được lập trình để thực hiện một số nhiệm vụ nhất định rất tốt như nhận diện hình ảnh, dịch ngôn ngữ, chơi cờ, dự đoán xu hướng tiêu dùng, hay thậm chí sáng tác nhạc và viết văn. Trong những lĩnh vực này, AI thậm chí vượt xa khả năng của con người về tốc độ xử lý, độ chính xác và khối lượng dữ liệu có thể tiếp nhận cùng lúc.
Tuy nhiên, con người sở hữu trí thông minh tổng quát, tức là khả năng tư duy linh hoạt, suy luận trong nhiều lĩnh vực khác nhau, đưa ra quyết định trong bối cảnh không chắc chắn, có cảm xúc và giá trị đạo đức. Một đứa trẻ 5 tuổi có thể không giỏi toán như máy tính, nhưng lại biết cách đồng cảm, hiểu ngữ cảnh xã hội và ứng xử trong tình huống phức tạp, điều mà hầu hết AI hiện nay chưa thể làm được.
AI cũng không có ý thức. Nó không biết nó là ai, đang làm gì, vì sao nó làm như vậy. Mọi hành động của AI đều dựa trên lập trình và dữ liệu đầu vào. Ngược lại, con người có khả năng tự nhận thức, hiểu cảm xúc bản thân và người khác, có hoài bão, ước mơ và đạo lý sống. Đây là điều khiến trí thông minh con người trở nên độc đáo và toàn diện hơn bất kỳ hệ thống nhân tạo nào.
Để hiểu rõ hơn về câu hỏi AI có thông minh hơn con người không, ta cần nhìn vào những ưu điểm và giới hạn của cả hai phía.
AI có khả năng xử lý lượng thông tin khổng lồ trong thời gian cực kỳ ngắn. Trong lĩnh vực y tế, AI có thể phân tích hàng trăm nghìn hồ sơ bệnh án để phát hiện sớm dấu hiệu ung thư mà bác sĩ có thể bỏ qua. Trong tài chính, AI giúp dự đoán xu hướng thị trường dựa trên dữ liệu lịch sử và hành vi người dùng. Những tiến bộ này giúp con người đưa ra quyết định nhanh và chính xác hơn.
Tuy nhiên, AI vẫn có nhiều giới hạn đáng kể. Nó phụ thuộc hoàn toàn vào dữ liệu và thuật toán mà con người cung cấp. Nếu dữ liệu sai lệch, AI cũng sẽ đưa ra kết quả sai. Một ví dụ là các hệ thống AI tuyển dụng từng bị phát hiện thiên vị giới tính hoặc chủng tộc vì học từ dữ liệu lịch sử chứa định kiến. Ngoài ra, AI không thể xử lý tốt các tình huống mới lạ mà nó chưa từng "học" qua, trong khi con người có khả năng suy nghĩ sáng tạo và thích nghi rất tốt.
Con người tuy không thể xử lý hàng triệu phép toán trong giây lát, nhưng có trực giác, kinh nghiệm sống và khả năng đánh giá đạo đức. Khi đối mặt với tình huống khó khăn, con người không chỉ dựa vào logic mà còn cân nhắc yếu tố cảm xúc, hậu quả lâu dài và giá trị xã hội. Đây là những khía cạnh rất khó, nếu không muốn nói là bất khả thi, để mô phỏng bằng máy móc hiện nay.
Một điểm khác biệt quan trọng nữa là khả năng tự học và thay đổi mục tiêu. AI hiện tại chỉ học trong khuôn khổ một mục tiêu đã được xác định từ trước. Ngược lại, con người có thể tự đặt mục tiêu, điều chỉnh cách học, thay đổi niềm tin và sáng tạo ra hoàn toàn điều mới từ những gì đã biết.
Về mặt sinh học, bộ não con người vẫn là một hệ thống cực kỳ phức tạp mà khoa học chưa thể hiểu hết. Ngay cả các siêu máy tính hiện đại cũng chưa thể mô phỏng đầy đủ hoạt động của não người. Đây là minh chứng cho thấy, dù AI có tiến bộ đến đâu, nó vẫn còn một khoảng cách đáng kể so với trí thông minh toàn diện của con người.
Vậy AI có thông minh hơn con người không? Câu trả lời chưa hề đơn giản. Dù AI vượt trội về tốc độ xử lý và dữ liệu, con người vẫn giữ ưu thế về cảm xúc, đạo đức và sáng tạo – những yếu tố mà máy móc khó có thể thay thế hoàn toàn.
Tìm hiểu thêm: AI có thay thế con người không trong tương lai gần?
Tìm hiểu thêm: Học trí tuệ nhân tạo bắt đầu từ đâu để nhanh thành thạo