Sự phát triển mạnh mẽ của robot và tự động hóa đang đặt ra nhiều câu hỏi về vai trò của con người trong lao động. Liệu robot có thật sự là nguyên nhân dẫn đến tỷ lệ thất nghiệp ngày càng tăng?

Robot có làm tăng tỷ lệ thất nghiệp không? 

Những con robot đang ngày càng trở nên thông minh và khéo léo hơn, xuất hiện trong nhiều lĩnh vực từ nhà máy sản xuất đến dịch vụ. Điều này khiến không ít người lo lắng: liệu robot có làm tăng tỷ lệ thất nghiệp không, và chúng ta có đang đứng trước một làn sóng sa thải nhân loại quy mô lớn hay không?

Đây là một câu hỏi phức tạp, được quan tâm sâu sắc bởi cả các nhà kinh tế, chính trị gia và chuyên gia khoa học xã hội. Thực tế, tác động của robot và việc làm không hề đơn giản một chiều.

>>> Xem thêm tại: Công nghệ thay đổi cách con người giao tiếp ra sao?

Mối quan hệ giữa robot và việc làm hiện đại

Để hiểu rõ robot có làm tăng tỷ lệ thất nghiệp không, chúng ta cần nhìn vào cách tự động hóa tác động đến thị trường lao động.

Những công việc dễ bị thay thế:

Công việc lặp đi lặp lại: Các công việc đòi hỏi sự lặp lại, ít sáng tạo, và có tính chất vật lý cao trong các nhà máy lắp ráp, kho bãi, hoặc dịch vụ giao hàng. Ví dụ, robot có thể sắp xếp sản phẩm, hàn linh kiện, hoặc vận chuyển hàng hóa hiệu quả hơn con người.

Công việc nguy hiểm: Robot được sử dụng để thực hiện các nhiệm vụ nguy hiểm trong môi trường độc hại, nhiệt độ cao, hoặc cần độ chính xác siêu việt mà con người khó có thể làm được.

Công việc nhập liệu cơ bản: Trong một số ngành dịch vụ, phần mềm robot (RPA) có thể xử lý các tác vụ nhập liệu, xử lý hồ sơ một cách nhanh chóng.

Những công việc mới được tạo ra:

Thiết kế và lập trình robot: Ngành công nghiệp robot đang bùng nổ, cần kỹ sư, lập trình viên để thiết kế, xây dựng, và phát triển các hệ thống robot.

Vận hành và bảo trì robot: Dù robot làm việc tự động, chúng vẫn cần con người giám sát, bảo dưỡng, sửa chữa và nâng cấp.

Phân tích dữ liệu: Robot và hệ thống tự động hóa tạo ra lượng dữ liệu khổng lồ. Cần các chuyên gia phân tích dữ liệu để biến những dữ liệu đó thành thông tin hữu ích.

Công việc đòi hỏi kỹ năng mềm: Các kỹ năng như sáng tạo, tư duy phản biện, giải quyết vấn đề phức tạp, giao tiếp, và trí tuệ cảm xúc vẫn là lợi thế cạnh tranh của con người.

>>> Xem thêm tại: Công nghệ 4.0 làm thay đổi nghiên cứu khoa học thế nào

Tự động hóa và góc nhìn từ khoa học xã hội

Tự động hóa thông qua robot không chỉ là vấn đề kỹ thuật mà còn là một chủ đề lớn trong khoa học xã hội, với những tranh luận và dự báo đa chiều.

Dịch chuyển lao động, không phải hủy diệt:

+ Lịch sử cho thấy các cuộc cách mạng công nghiệp trước đây (hơi nước, điện, máy tính) cũng từng gây ra lo ngại về thất nghiệp hàng loạt. Tuy nhiên, chúng thường dẫn đến sự dịch chuyển lao động từ ngành này sang ngành khác, hoặc tạo ra những ngành nghề hoàn toàn mới.

+ Tự động hóa có thể giúp tăng năng suất, giảm chi phí sản xuất, từ đó tạo ra nhiều sản phẩm với giá thành rẻ hơn, kích thích nhu cầu và tạo ra các cơ hội kinh doanh mới.

Thách thức về giáo dục và đào tạo lại:

+ Vấn đề lớn không phải là thiếu việc làm, mà là sự chênh lệch kỹ năng. Nhiều người lao động bị mất việc do robot sẽ cần được đào tạo lại để thích nghi với các công việc mới, đòi hỏi kỹ năng số và tư duy cao hơn.

+ Các chính phủ và tổ chức giáo dục cần đầu tư vào các chương trình đào tạo nghề, nâng cao năng lực cho lực lượng lao động.

Chính sách xã hội và vai trò của nhà nước:

+ Một số chuyên gia khoa học xã hội đề xuất các giải pháp như thu nhập cơ bản phổ quát (UBI) hoặc thuế robot để giảm thiểu tác động tiêu cực của tự động hóa và đảm bảo công bằng xã hội.

+ Cần có chính sách hỗ trợ người lao động trong quá trình chuyển đổi, giảm thiểu cú sốc xã hội.

Robot có thể thay thế một số công việc nhất định, nhưng cũng mở ra cơ hội việc làm mới trong lĩnh vực công nghệ. Điều quan trọng là con người phải thích nghi và học hỏi liên tục để không bị tụt lại phía sau.