Cảm giác đau là cơ chế sinh tồn quan trọng của con người. Nhưng bạn có bao giờ thắc mắc vì sao não bộ lại cảm nhận được đau? Quá trình xử lý này diễn ra rất tinh vi và phức tạp, liên quan đến nhiều vùng não khác nhau.
Cảm giác đau bắt đầu từ đâu trong cơ thể?
Cảm giác đau bắt đầu từ các thụ thể thần kinh chuyên biệt gọi là “nociceptors” (thụ thể đau), nằm rải rác khắp cơ thể – đặc biệt ở da, cơ, khớp, nội tạng…
Khi cơ thể bị tổn thương (như đứt tay, bỏng, va đập...), các nociceptors sẽ phát hiện tín hiệu nguy hiểm (nhiệt độ cao, hóa chất, lực tác động...) và gửi tín hiệu điện về tủy sống, sau đó truyền lên não – đặc biệt là vùng vỏ não cảm giác.
Chính tại não, các tín hiệu này được “giải mã” thành cảm giác đau mà chúng ta cảm nhận được. Vì thế, tuy đau xuất hiện ở chỗ bị thương, cảm giác đau thật sự hình thành trong não.
>>> Xem thêm tại: Tìm hiểu vai trò của giấc mơ với trí não con người
Hành trình tín hiệu đến não bộ
Để hiểu rõ hơn về cách não bộ xử lý cảm giác đau, chúng ta cần tìm hiểu hành trình của một tín hiệu đau từ khi bắt đầu cho đến khi chúng ta nhận thức được nó.
Từ vết thương đến não:
Phát hiện tín hiệu: Khi có một tổn thương, các thụ thể cảm nhận đau (nociceptors) trong da và các mô sẽ được kích hoạt. Các thụ thể này có nhiệm vụ phát hiện các kích thích có khả năng gây hại như nhiệt độ cao, áp lực mạnh hoặc các hóa chất từ vết thương.
Truyền tín hiệu: Sau khi được kích hoạt, các thụ thể này sẽ gửi một tín hiệu điện đến tủy sống, sau đó tín hiệu này sẽ được truyền lên não bộ qua các đường dây thần kinh.
Xử lý tại não bộ:
Trung tâm phân tích: Tín hiệu đau khi đến não sẽ được xử lý tại nhiều vùng khác nhau, không chỉ một. Các vùng này bao gồm vỏ não, đồi thị và hạch hạnh nhân.
Cảm nhận và cảm xúc: Vỏ não có nhiệm vụ nhận thức và xác định vị trí của cơn đau. Trong khi đó, các vùng khác sẽ xử lý các khía cạnh cảm xúc của cơn đau, như sự sợ hãi, lo lắng và khó chịu.
Phản ứng của cơ thể:
Sau khi xử lý tín hiệu, não bộ sẽ gửi lại một tín hiệu ngược lại đến vết thương, gây ra các phản ứng như rút tay lại khỏi vật nóng hoặc giải phóng endorphin (một loại hoóc-môn giảm đau tự nhiên).
Quá trình phức tạp này cho thấy cảm giác đau không phải là một hiện tượng đơn giản mà là một hệ thống tự vệ tinh vi của cơ thể.
>>> Xem thêm tại: Tàu thủy hiện đại sử dụng công nghệ năng lượng gì?
Tại sao có những cơn đau "ảo"?
Khoa học thần kinh cũng giúp chúng ta giải thích những hiện tượng đau bất thường, chẳng hạn như cơn đau mãn tính hoặc "đau ảo" (cơn đau ở một bộ phận cơ thể đã bị cắt bỏ).
Đau mãn tính:
Trong trường hợp đau mãn tính, hệ thống cảnh báo của cơ thể bị rối loạn. Não bộ có thể tiếp tục xử lý cảm giác đau ngay cả khi vết thương ban đầu đã lành.
Cơn đau "ảo":
Cơn đau này xảy ra khi não bộ vẫn còn "nhớ" bộ phận đã mất. Các đường dây thần kinh từ bộ phận đó vẫn còn hoạt động, và khi chúng gửi tín hiệu đến não, não bộ vẫn xử lý chúng như một cơn đau thật.
Não bộ không chỉ giúp chúng ta nhận biết đau mà còn học cách thích nghi và phản ứng lại. Hiểu rõ cơ chế xử lý đau giúp nâng cao nhận thức về sức khỏe và hỗ trợ điều trị hiệu quả hơn.
