Vắc-xin là một bước tiến đột phá trong y học giúp bảo vệ con người khỏi nhiều căn bệnh nguy hiểm. Nhưng ít ai biết, vắc-xin đầu tiên được phát triển để chống lại căn bệnh nào và bởi ai vào thời điểm nào trong lịch sử.
Vắc-xin đầu tiên được phát triển cho bệnh gì?
Ngày nay, vắc-xin đã trở thành một phần quen thuộc trong chăm sóc sức khỏe, giúp chúng ta phòng ngừa vô số bệnh truyền nhiễm nguy hiểm. Nhưng bạn có bao giờ tự hỏi, vắc-xin đầu tiên được phát triển cho bệnh gì và ai đã đặt nền móng cho cuộc cách mạng y học này không?
Câu trả lời sẽ đưa chúng ta quay ngược về một thời kỳ mà một căn bệnh khủng khiếp đã gieo rắc nỗi kinh hoàng khắp thế giới: bệnh đậu mùa. Và người đã tìm ra phương pháp chống lại nó chính là một bác sĩ nông thôn người Anh, Edward Jenner.
>>> Xem thêm tại: Kính hiển vi được phát minh lần đầu bởi ai?
Lịch sử phát triển vắc-xin đậu mùa ra sao?
Để hiểu rõ vắc-xin đầu tiên được phát triển cho bệnh gì, chúng ta hãy cùng tìm hiểu về bệnh đậu mùa và những quan sát thiên tài của Edward Jenner.
Bệnh đậu mùa: Nỗi ám ảnh của nhân loại
Trong hàng ngàn năm, bệnh đậu mùa là một trong những kẻ giết người tàn khốc nhất lịch sử. Nó gây ra những vết sẹo vĩnh viễn trên da, mù lòa, và thường xuyên dẫn đến tử vong, đặc biệt ở trẻ em.
Tỷ lệ tử vong có thể lên đến 30%, và những người sống sót thường mang di chứng nặng nề.
Quan sát dân gian về "đậu bò"
Ở nông thôn Anh, có một truyền thuyết dân gian phổ biến rằng những người vắt sữa bò bị nhiễm đậu bò (cowpox – một bệnh lành tính ở bò, lây sang người gây ra các nốt mụn nhỏ tương tự đậu mùa nhưng nhẹ hơn rất nhiều) sẽ không bao giờ mắc bệnh đậu mùa chết người.
Edward Jenner, một bác sĩ đam mê quan sát, đã nghe được điều này khi đang thực hành y học ở Gloucestershire. Ông dành nhiều năm để nghiên cứu và xác minh giả thuyết này.
Thí nghiệm đột phá của Edward Jenner (1796)
Vào tháng 5 năm 1796, Edward Jenner thực hiện thí nghiệm nổi tiếng của mình. Ông lấy mủ từ một vết mụn đậu bò trên tay của Sarah Nelmes (một người vắt sữa) và cấy vào cánh tay của James Phipps, một cậu bé 8 tuổi khỏe mạnh.
Sau vài ngày, James bị sốt nhẹ và nổi một vài nốt mụn, nhưng nhanh chóng hồi phục.
Vài tuần sau, Jenner tiếp tục cấy virus đậu mùa thực sự (variola virus) vào James. Kết quả là cậu bé hoàn toàn không bị bệnh! Điều này chứng minh rằng James đã được bảo vệ khỏi bệnh đậu mùa nhờ việc tiếp xúc với virus đậu bò.
Jenner đặt tên cho phương pháp này là "vaccination" (tiêm chủng), từ tiếng Latinh "vacca" có nghĩa là "bò".
>>> Xem thêm tại: Thuyết Big Bang được ai đề xuất đầu tiên?
Vắc-xin đầu tiên và bước tiến y học vượt bậc
Phát minh về vắc-xin đậu mùa của Edward Jenner đã tạo ra một cuộc cách mạng trong lịch sử y học và sức khỏe cộng đồng.
Sự chấp nhận và lan rộng:
+ Ban đầu, phương pháp của Jenner vấp phải một số sự hoài nghi và phản đối, nhưng hiệu quả rõ rệt của nó đã nhanh chóng được công nhận.
+ Việc tiêm chủng vắc-xin đậu mùa nhanh chóng lan rộng khắp châu Âu và thế giới, trở thành một công cụ mạnh mẽ để kiểm soát dịch bệnh.
+ Napoléon Bonaparte thậm chí còn ra lệnh tiêm chủng cho toàn bộ quân đội Pháp.
Chấm dứt bệnh đậu mùa:
+ Nhờ nỗ lực tiêm chủng toàn cầu kéo dài hàng thập kỷ do Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) dẫn đầu, bệnh đậu mùa đã chính thức được thanh toán vào năm 1980. Đây là thành tựu vĩ đại nhất trong lịch sử y học công cộng, là căn bệnh truyền nhiễm đầu tiên và duy nhất hoàn toàn bị xóa sổ khỏi Trái Đất.
+ Ước tính, vắc-xin đậu mùa đã cứu sống hàng trăm triệu, thậm chí hàng tỷ người trong suốt lịch sử.
Nền tảng cho khoa học vắc-xin:
+ Khám phá của Edward Jenner đã đặt nền móng cho toàn bộ lĩnh vực miễn dịch học và khoa học vắc-xin.
+ Nó chứng minh nguyên lý cơ bản của tiêm chủng: việc tiếp xúc với một dạng yếu hơn hoặc không gây bệnh của mầm bệnh có thể tạo ra khả năng miễn dịch chống lại dạng mạnh hơn.
+ Từ đó, các nhà khoa học đã phát triển vắc-xin cho vô số bệnh khác như bại liệt, sởi, quai bị, rubella, uốn ván, bạch hầu, ho gà, và gần đây nhất là COVID-19.
Vắc-xin đầu tiên được phát triển vào năm 1796 để phòng bệnh đậu mùa, do bác sĩ Edward Jenner khởi xướng. Khám phá này mở đường cho kỷ nguyên phòng bệnh bằng vắc-xin và cứu sống hàng triệu người trên thế giới.
